چکیده
توکسوپلاسموزیس در زنان باردار اول‌زا و نوزادان آنها ؛ شیوع عفونت اولیه با T. gondii در زنان باردار و خطر عفونت مادرزادی در نوزادانشان در مناطق مختلف تهران ناشناخته است. نرخ شیوع آنتی‌بادی‌های T. gondii از 24 درصد در تهران تا 62.7 درصد در بابل متغیر است.
این مطالعه اپیدمیولوژی عفونت توکسوپلاسموز در زنان باردار در تهران و عوامل خطر عفونت مادرزادی توکسوپلاسموز را در میان نوزادان نارس و نوزادان ترم متولد شده از این مادران توصیف می‌کند. یک مطالعه مقطعی بر روی 140 زن باردار اول‌زا که در مناطق مختلف تهران زندگی می‌کردند، انجام شد. در ابتدا برای هر مورد یک پرسشنامه توسط پزشک مجاز تکمیل شد و سپس معاینات بالینی نوزادان انجام گرفت. گواهی تولد به عنوان منبع داده‌ها، از جمله سن بارداری و وزن نوزاد استفاده شد.
نمونه‌های خون سانتریفیوژ شده از تمامی زنان باردار با استفاده از آزمایشات آنتی‌بادی‌های اختصاصی Toxoplasma (IgM و IgG) غربالگری شدند. نتایج نشان داد که آنتی‌بادی اختصاصی IgM توکسوپلاسموز در 7.1 درصد مادران مثبت بود (90 درصد از آنها همچنین IgG مثبت بودند) و آنتی‌بادی IgG در 34.3 درصد از مادران مثبت بود. میانگین سنی مادران IgG مثبت 22.49±4.22 و میانگین سنی مادران IgM مثبت 19.90±3.48 بود. تفاوت‌های معناداری بین محل زندگی مادران و IgG مثبت (p=0.007) و همچنین بین محل زندگی مادران (شرق و مرکز) و IgM مثبت (p=0.023) مشاهده شد. ایجاد یک پروفایل اپیدمیولوژیک و تعیین همبستگی‌های خطر می‌تواند به تمرکز بر آموزش‌های دوران بارداری و استراتژی‌های غربالگری نوزادان کمک کند. غربالگری قبل از تولد می‌تواند در مناطق با شیوع کم مانند مرکز تهران به راحتی توجیه شود، زیرا درمان مادران آلوده در دوران بارداری ممکن است به کاهش نرخ انتقال به نوزاد منجر شود. اما در مناطق شرقی تهران، به دلیل نرخ بالای شیوع، غربالگری نوزادان نسبتاً مقرون‌به‌صرفه و کارآمد است.
مقدمه
در نقاط مختلف ایران، شیوع آنتی‌بادی‌های T. gondii از 24 درصد در تهران تا 62.7 درصد در آمل متغیر است. شیوع عفونت اولیه با T. gondii در زنان باردار و خطر عفونت مادرزادی در نوزادانشان در مناطق مختلف تهران نامشخص است. غربالگری برای عفونت اولیه با توکسوپلاسما در دوران بارداری در جمعیت‌هایی با شیوع بسیار پایین، مقرون‌به‌صرفه نیست. ارزش پیش‌بینی‌کننده پایین یک آزمایش مثبت در جمعیت‌هایی که عفونت توکسوپلاسموز در آنها نادر است می‌تواند منجر به تست‌های تهاجمی غیرضروری برای جنین یا خاتمه بارداری به دلیل نتایج مثبت کاذب شود. غربالگری پیش از تولد در جمعیت‌های کم شیوع قابل توجیه‌تر است اگر تشخیص و درمان مادران آلوده در دوران بارداری منجر به کاهش نرخ انتقال به نوزاد شود. اما شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد درمان در دوران بارداری نمی‌تواند از عفونت جنین جلوگیری کند یا عوارض آن را کاهش دهد. در مقابل، غربالگری نوزادان نسبتا ارزان و کارآمد است. یک مطالعه در دانمارک نشان داد که غربالگری نوزادان در یک منطقه با شیوع کم، نوزادان آلوده‌ای که از مادران درمان نشده متولد شده بودند را در بیش از 75 درصد موارد شناسایی کرد. مطالعه‌ای در لهستان حساسیت آزمایش‌های نوزادان را 86.7 درصد در منطقه‌ای با شیوع 0.55 مورد عفونت مادرزادی توکسوپلاسموز در هر 1000 تولد زنده گزارش کرد. این مطالعه به بررسی اپیدمیولوژی عفونت توکسوپلاسموز در زنان باردار در تهران و عوامل خطر عفونت مادرزادی توکسوپلاسموز در نوزادان نارس و نوزادان ترم متولد شده از این مادران پرداخته است.
مواد و روش‌ها
این مطالعه مقطعی بین سال‌های 1999-2000 بر روی 140 زن باردار اول‌زا که در بخش زایمان چهار بیمارستان دانشگاهی و دولتی با توزیع جغرافیایی مختلف در تهران (شمال: شهدای تجریش، شرق: بوعلی، غرب: حضرت رسول، جنوب: اکبرآبادی، مرکز: فیروزگر) بستری شده بودند، انجام شد. برای هر فرد پرسشنامه‌ای توسط پزشک مجاز تکمیل شد و سپس معاینات بالینی نوزادان انجام گرفت. گواهی تولد به عنوان منبع داده‌ها از جمله سن بارداری و وزن نوزاد استفاده شد. نمونه‌های خون سانتریفیوژ شده از زنان باردار اول‌زا با استفاده از آزمایش‌های اختصاصی Toxoplasma IgM و IgG بر اساس شواهد اولیه در ایران، قبل از زایمان بررسی شدند.
آزمایشات سرولوژیک
ارزیابی آنتی‌بادی‌های اختصاصی T. gondii IgG و IgM با استفاده از کیت‌های تجاری (Clone Systems EIAgen Toxoplasma IgG و IgM, Biochem Immuno Systems Italy) انجام شد. نتایج به صورت کیفی تفسیر شدند. نسبت بین میانگین مقدار نوری نمونه و حد آستانه محاسبه شد. اگر این نسبت بیشتر از 1.1 بود، نمونه مثبت در نظر گرفته می‌شد؛ اگر بین 0.9 و 1.1 بود، مشکوک و اگر کمتر از 0.9 بود، منفی در نظر گرفته شد. در صورت نتایج مشکوک، آزمایش مجدداً تکرار می‌شد.
تحلیل آماری
برای همه متغیرهای پیوسته، از آزمون t استفاده شد تا تفاوت‌های معنادار در میانگین‌ها مشخص شود. برای متغیرهای دسته‌ای، مقادیر chi-square برای تعیین تفاوت‌های معنادار محاسبه شد. همه تحلیل‌ها با استفاده از نرم‌افزار EPI 6 انجام شد.
نتایج
میانگین سنی مادران مورد مطالعه 22.67±4.6 (محدوده 14 تا 42 سال) بود. اکثریت مادران خانه‌دار بودند (98.6 درصد) و فقط 0.7 درصد کارمند یا معلم بودند. توزیع جغرافیایی محل زندگی مادران در جدول 1 آورده شده است. محدوده سن بارداری بین 10 تا 41 هفته با میانگین 38.04±4.86 هفته بود. میانگین وزن نوزادان 3098.71±636.12 گرم بود. آنتی‌بادی اختصاصی Toxo-IgM در 7.1 درصد از مادران مثبت بود (90 درصد از آنها همچنین IgG مثبت بودند) و Toxo-IgG در 34.3 درصد از مادران مثبت بود. میانگین سنی مادران IgG مثبت 22.49±4.22 و میانگین سنی مادران IgM مثبت 19.90±3.48 بود. تفاوت‌های معناداری بین محل زندگی مادران و نتایج IgG مثبت مشاهده شد (p=0.007). همچنین تفاوت‌های معناداری بین محل زندگی مادران (شرق و مرکز) و نتایج IgM مثبت مشاهده شد (Fisher test=0.023) اما تفاوت معناداری بین دیگر مناطق مشاهده نشد.
بحث
اطلاعات به‌دست‌آمده از این مطالعه می‌تواند برای برنامه‌ریزی و اجرای برنامه‌های غربالگری و درمان توکسوپلاسموزیس در زنان باردار و نوزادان استفاده شود. هدف از تلاش‌های اولیه برای غربالگری سیستماتیک سرولوژیک شناسایی زنان بارداری بود که در معرض خطر هستند تا از توکسوپلاسموز مادرزادی جلوگیری شود یا در صورت بروز، درمان زودهنگام آغاز شود. غربالگری پیش از تولد برای عفونت T. gondii در دوران بارداری به عنوان یک اقدام پیشگیرانه برای توکسوپلاسموز مادرزادی در فرانسه اثربخش بوده است. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که مادران از نواحی شرقی تهران کمتر در معرض خطر عفونت حاد توکسوپلاسموز در دوران بارداری قرار دارند، در حالی که نوزادان مادرانی از نواحی دیگر تهران بیشتر در معرض خطر عفونت مادرزادی توکسوپلاسموز هستند.
