غده تیروئید، غده‌ای کوچک با نقش بزرگ در بدن

غده تیروئید (Thyroid gland)

غده تیروئید از جمله غدد درون ریز مهم اصلی بدن است و جریان خون زیادی دارد. عصب دهی این غده که در بخش قدامی گردن واقع است از سیستم اتونوم ( شامل دو سیستم آدرنرژیک و کولینرژیک ) تامین می شود .

بخش اصلی غده تیروئید را فولیکول های متشکل از سلول های اپی تلیال تشکیل می دهند . فضای بین فولیکول های مذکور را ماده شفاف و غلیظی به نام کولوئید ( Colloid ) پر کرده است .در بافت بینابینی فولیکول ها ، سلول های C قرار داشته ، ترشح هورمون کلسیتونین را بر عهده دارند.

غده تیروئید: هورمون تیروکسین (T4)

ترشح تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) از تیروئید توسط هیپوتالاموس و هیپوفیز با یک مکانیسم فیدبک حساس تنظیم می شود . TRH تولید شده توسط هیپوتالاموس با تحریک هیپوفیز  باعث رهاسازی TSH شده که خود با اثرگذاری بر تیروئید باعث آزادسازی T4 و T3 می شود . این دو هورمون تیروئیدی (T3 , T4) توسط مکانیسم فیدبک ، ترشح TSH و TRH را کنترل می کنند.

اندازه گیری مقدار کل تیروکسین در ارزیابی عملکرد تیروئید اندیکاسیون دارد . کاهش یا افزایش T4 سرم نشان دهنده هیپو یا هیپرتیروئیدی است . در بیماران هیپرتیروئید (غالبا با تیروئید بزرگ ) مقادیر زیادی هورمون ترشح می شود . هیپرتیروئیدی در موارد زیر دیده می شود : گواتر مولتی ندولر ، آدنوما ، تومورهای تروفوبلاستی و تیروئیدیت . هیپوتیروئیدی (مقادیر پایین T4) در آتروفی اولیه تیروئید ، تیروئیدیت مزمن ، کمبود ید ، متعاقب اعمال جراحی ، رادیوتراپی و نارسایی غده هیپوفیز دیده می شود.

غده تیروئید: تری یدوتیرونین (T3)

تری یدوتیرونین (T3) و تیروکسین (T4) هورمون های موجود در گردش خون می باشند . مقدار T3 موجود در گردش خون به طور قابل ملاحظه ای از T4 کمتر است اما از لحاظ بیولوژیکی بسیار فعالتر از T4 می باشد . T4 عمدتا در اثر حذف یک اتم ید (mono-deiodination) در کمپارتمان محیطی بدن از T4 تولید می شود . تولید T3 یا مکانیسم فیدبک توسط تیروتروپین (TSH) کنترل می گردد. لازم به ذکر است که تیروتروپین خود توسط TRH مترشحه از هیپوتالاموس کنترل می شود.

نیمه عمر پلاسمایی T3 حدود 30-24 ساعت است . و سطح پلاسمایی آن تحت تاثیر عملکرد تیروئید یا متابولیسم محیطی T3 می باشد . آزمایش T3 جهت تایید علائم بالینی موجود در هیپرتیروئیدی بسیار کمک کننده است . در اکثر موارد هیپرتیروئیدی مقدار T3 و T4 تواما بالاست ولی در بعضی از حالات مانند Thyrotoxicosis   غلظت T3 به تنهایی بالا بوده در حالیکه T4 و TBG طبیعی هستند . مقادیر بالای T3 همچنین در ندول های تیروئید و ادنوم توکسیک پلامر دیده می شود .

در هیپوتیروئیدی پیشرفته مقدار T3 غالبا از مقدار طبیعی پایین تر است گرچه در این حالت اندازه گیری T3 خیلی کمک کننده نیست زیرا در هیپوتیروئیدی متوسط ممکن است مقدار T3 طبیعی باشد . مقادیر پایین T3 در گواتر که به علت کمبود زیاد ید به وجود می آید نیز دیده می شود.

غده تیروئید: هورمون محرک تیروئید (TSH)

هورمون محرک تیروئید انسان (hTSH) که توسط سلول های قدامی هیپوفیز ترشح می شود . این هورمون از دو زنجیره آلفا و بتا که توسط اتصالات غیر کووالانسی بهم متصل شده اند تشکیل شده است . ویژگی بیولوژیکی مولکول TSH توسط زنجیره بتا مشخص می گردد. وظیفه اصلی TSH رشد غده تیروئید ، تحریک و کنترل ترشح هورمون های تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3) است . ساخت TSH توسط هورمون های رها کننده تیروتروپین (TRH) که خود توسط هیپوتالاموس تولید می شود تنظیم می گردد. همچنین غلظت هورمون های تیروئیدی موجود در گردش خون با مکانیسم فیدبک منفی روی ترشح TSH اثر می گذارد ، به طوری که کاهش هورمون ها باعث افزایش ترشح TSH و بالعکس می شود.

سطوح سرمی TSH یکی از بهترین شاخص های عملکرد غده است . تنظیم طبیعی موجود بین هورمون های تیروئید ، TRH و TSH در حالت های پاتولوژیک گوناگون از بین می رود.

سطح سرمی بالای TSH در موارد زیر دیده می شود:

• هیپوتیروئیدی اولیه (بعلت ناکارایی) : در این مورد به علت غلظت پائین هورمون ها همچنین به علت تحریک هیپوتالاموسی توسط آزاد سازی TRH افزایش ترشح TSH وجود دارد.
• هیپرتیروئیدی ثانویه (به علت ناکارایی هیپوفیز) : در اثر تومورهای هیپوفیز ترشح کننده TSH به وجود می آید که باعث تحریک ترشح و افزایش هورمون های تیروئیدی گردش خون می شوند. (این مورد نادر است )

سطح سرمی پائین TSH در موارد زیر دیده می شود :

• هیپرتیروئیدی اولیه : در این حالت غلظت بالای هورمون های تیروئیدی ، مانع اثر TRH بر هیپوفیز شده ، در نتیجه سطح سرمی TSH  پائین یا صفر خواهد بود.
• هیپرتیروئیدی ثانویه به علت آنومالیهای هیپوفیز و یا هیپوتالاموس

برای اطلاعات بیشتر راجع به دستگاه های الایزا لطفا به این لینک مراجعه کنید.