عفونت سیتومگالوویروس در زنان باردار نخست‌زا و نوزادان آنها

چکیده:

سیتومگالوویروس (CMV) شایع‌ترین عامل عفونت مادرزادی در انسان است. شیوع آنتی‌بادی‌های CMV در مناطق مختلف جهان بین 40 تا 100 درصد متغیر است. شیوع عفونت اولیه با CMV در زنان باردار ایرانی و خطر عفونت مادرزادی CMV در نوزادان آنها ناشناخته است. برای تعیین شیوع عفونت CMV در زنان باردار نخست‌زا (جوان‌تر) و نرخ بروز عفونت مادرزادی CMV در میان نوزادان نارس و تمام‌مدت متولد شده از این زنان، در سرم 164 زن باردار نخست‌زا قبل از زایمان، آنتی‌بادی‌های IgG و IgM CMV به روش ELISA اندازه‌گیری شد و تشخیص DNA CMV توسط PCR در حدود 10% از نوزادان انجام گرفت. 100% زنان نسبت به عفونت CMV ایمنی داشتند (مثبت IgG-CMV). هیچ عفونت حاد (مثبت IgM-CMV) در مادران و نوزادان شناسایی نشد. بنابراین، امکان مقایسه سن بارداری و وزن نوزادان در مادران سرم‌مثبت و سرم‌منفی وجود نداشت. احتمالاً در زنان باردار ایرانی، تست غربالگری CMV توصیه نمی‌شود.

مقدمه

سیتومگالوویروس (CMV) یک عامل بیماری‌زا همه‌گیر است که می‌تواند در هر زمان از دوره زندگی باعث ایجاد عفونت شود. شیوع آنتی‌بادی‌های CMV در مناطق مختلف جهان از 40 تا 100 درصد متفاوت است. نرخ سرم‌مثبتی در کشورهای توسعه‌یافته تا سن 50 سالگی 50 درصد است. CMV شایع‌ترین عفونت مادرزادی است که گاهی باعث سندرم بیماری درون‌سلولی سیتومگالوویروسی (هپاتواسپلنومگالی، زردی، پتشی، پورپورا و میکروسفالی) می‌شود. پس از دوره نوزادی، بیشتر عفونت‌های اولیه در میزبان‌های ایمنی‌سالم بدون علامت هستند. اما مشابه با سایر اعضای خانواده ویروس‌های هرپس، CMV می‌تواند به صورت نهفته باقی بماند. عفونت اولیه در میزبان سرم‌منفی و مستعد رخ می‌دهد. عفونت عودکننده نشان‌دهنده فعال‌سازی مجدد عفونت نهفته یا عفونت مجدد در میزبان سرم‌مثبت و ایمنی است. بیماری ممکن است ناشی از عفونت اولیه یا عودکننده CMV باشد، اما عفونت اولیه، علت شایع‌تر بیماری شدید است که با افزایش سن بیشتر می‌شود و در کشورهای در حال توسعه و در میان اقشار اقتصادی-اجتماعی پایین‌تر کشورهای توسعه‌یافته بیشتر دیده می‌شود.

نرخ بروز عفونت مادرزادی از 0.2 تا 2.4 درصد از کل تولدهای زنده متغیر است که در جمعیت‌های با سطح زندگی پایین‌تر، نرخ بیشتری دارد. جنین ممکن است به دنبال عفونت اولیه یا عودکننده مادرانه مبتلا شود. خطر عفونت جنینی در عفونت اولیه مادرانه بیشتر است (40%) و در عفونت عودکننده کمتر از 1% است. شیوع عفونت اولیه CMV در زنان باردار ایرانی و خطر عفونت مادرزادی CMV در نوزادان آنها ناشناخته است. مطالعه قبلی شیوع مثبت‌بودن IgG-CMV را در 98% زنان زیر 20 سال و 100% زنان بالای 40 سال در تهران نشان داده است. هدف این مطالعه آینده‌نگر، ارزیابی شیوع عفونت اولیه CMV در جمعیتی از زنان نخست‌زا (جوان‌تر) و نرخ بروز عفونت مادرزادی CMV در نوزادان آنها بود.

مواد و روش‌ها

این مطالعه آینده‌نگر چندمرکزی در زنان باردار نخست‌زایی که در بخش زایمان پنج بیمارستان آموزشی و دولتی با توزیع جغرافیایی مختلف در تهران (شهدای شمال، بوعلی شرق، حضرت رسول غرب، اکبرآبادی جنوب، و فیروزگر مرکز تهران) بین سال‌های 1999-2000 بستری بودند، انجام شد. 165 مورد به روش‌های چندمرحله‌ای به صورت تصادفی انتخاب شدند. دو میلی‌لیتر خون از مادران در روز زایمان و همچنین از سطح بند ناف جنین گرفته شد. نمونه‌های خون سانتریفیوژ شده و به آزمایشگاه تحقیقاتی منتقل شدند. سرم‌ها در فریزر با دمای -20 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند تا زمانی که آزمایش‌های سرولوژیک و PCR روی آنها انجام شود.

آزمایش‌های سرولوژیک:

ارزیابی IgG و IgM ضد-CMV با کیت‌های تجاری (Clone Systems EIAgen CMV IgG و IgM، Biochem Immuno Systems، ایتالیا) انجام شد. هر دو کیت استفاده شدند و نتایج مطابق با توصیه‌های سازنده تفسیر شدند. نتایج به صورت کیفی محاسبه شدند. نسبت بین مقدار میانگین O.D. نمونه و مقدار قطع به‌عنوان مثبت، مشکوک یا منفی گزارش شد. اگر نتایج مشکوک بود، آزمایش تکرار می‌شد.

PCR:

در 16 نمونه (9.8%) از 164 نمونه، ژنوم ویروس با روش PCR شناسایی شد. DNA از نمونه‌های خون با استخراج فنل-کلروفرم تهیه و در 50 میکرولیتر آب مقطر استریل تعلیق شد. پرایمرهای مورد استفاده قبلاً توصیف شده‌اند و یک توالی 435 جفت‌بازی از DNA CMV انسانی را هدف قرار می‌دهند که برای آنتی‌ژن فوری CMV کد می‌کند.

نتایج

سن مادران مورد مطالعه 22.38 ± 4.47 (محدوده 14-42 سال) بود. نوع زایمان: زایمان طبیعی / سزارین = 120 / 45. شغل بیشتر مادران خانه‌دار (96.4%) بود.

وزن نوزادان نارس و تمام‌مدت به ترتیب 2573 ± 439.34 و 3229.38 ± 488.63 گرم بود. هیچ کدام از مادران (n=164) دارای آنتی‌بادی IgM-CMV مثبت (نشانه عفونت حاد) نبودند. تمامی مادران و نوزادان آنها دارای آنتی‌بادی IgG-CMV مثبت (نشانه ایمنی قبلی) بودند. در هیچ موردی از نوزادان DNA ویروس سیتومگالوویروس توسط PCR شناسایی نشد.

مقایسه سن بارداری و وزن هنگام تولد در زنان با نتایج IgM-CMV منفی:

همه زنان نخست‌زا دارای IgG-CMV مثبت بودند و هیچ کدام دارای IgM-CMV مثبت نبودند؛ بنابراین امکان مقایسه سن بارداری و وزن هنگام تولد بین گروه‌های سرم‌مثبت و سرم‌منفی وجود نداشت. همچنین هیچ تفاوتی در سن بارداری و وزن هنگام تولد نوزادان نارس و تمام‌مدت در این مادران دیده نشد.

بحث

در این مطالعه تمام زنان باردار ایرانی نخست‌زا (نخست‌زا و جوان‌تر) که مورد مطالعه قرار گرفتند، دارای IgG مثبت و IgM منفی برای CMV بودند. این نشان می‌دهد که همه آنها قبلاً با ویروس CMV مواجه شده و در برابر آن ایمنی پیدا کرده‌اند و هیچ موردی از عفونت حاد در دوران بارداری مشاهده نشد. این یافته‌ها با نتایج مطالعه قبلی که شیوع بالای IgG-CMV را در زنان ایرانی گزارش کرده بود، مطابقت دارد.

عفونت مادرزادی CMV و اهمیت آن:

CMV به عنوان یکی از شایع‌ترین عوامل عفونت‌های مادرزادی در جهان شناخته می‌شود و می‌تواند منجر به عوارض جدی در نوزادان، به‌ویژه در نوزادان نارس شود. با این حال، نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که شیوع عفونت‌های حاد CMV در میان زنان باردار نخست‌زا در ایران بسیار پایین است و این احتمالاً به دلیل ایمنی قبلی این افراد به واسطه مواجهه با ویروس در سنین پایین‌تر است. بنابراین، احتمال وقوع عفونت مادرزادی CMV در این جمعیت بسیار کم است.

پیشنهادات برای غربالگری CMV:

با توجه به شیوع بالای IgG-CMV و عدم وجود IgM-CMV مثبت در این مطالعه، به نظر می‌رسد که انجام غربالگری روتین برای CMV در زنان باردار ایرانی ضروری نباشد. این موضوع می‌تواند به کاهش هزینه‌های بهداشتی و صرفه‌جویی در منابع کمک کند.

نتیجه‌گیری

در این مطالعه، تمامی زنان باردار نخست‌زای ایرانی دارای آنتی‌بادی IgG-CMV مثبت بودند و هیچ کدام دارای عفونت حاد CMV (آنتی‌بادی IgM-CMV مثبت) نبودند. به نظر می‌رسد که در جمعیت زنان باردار ایرانی، خطر عفونت اولیه CMV در دوران بارداری بسیار پایین است و در نتیجه، احتمال عفونت مادرزادی CMV در نوزادان آنها کم است. بنابراین، تست غربالگری CMV در این جمعیت توصیه نمی‌شود.