آشنایی با الایزا ریدر و کاربردهای آن
الایزا ریدر (ELISA Reader) که به نام‌های میکروپلیت ریدر یا خوانشگر میکروپلیت یا کیت الایزا نیز شناخته می‌شود، یکی از دستگاه‌های اصلی و کاربردی در آزمایشگاه‌های بیولوژی و شیمی است. این دستگاه که از آن برای تحلیل نتایج آزمایش ELISA استفاده می‌شود، برای اندازه‌گیری دقیق وجود آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها در نمونه‌ها طراحی شده است. با توجه به اهمیت و گستردگی کاربرد این دستگاه، در ادامه به معرفی بیشتر اجزا و روش کار الایزا ریدر می‌پردازیم.
الایزا ریدر چیست؟
الایزا ریدر یک دستگاه اسپکتروفتومتر تخصصی است که برای قرائت نتایج تست‌های ELISA توسعه یافته است. نام ELISA مخفف Enzyme-Linked Immunosorbent Assay است و به روشی اطلاق می‌شود که برای تشخیص و اندازه‌گیری پروتئین‌ها و مولکول‌های خاص، نظیر آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها، به کار می‌رود.
این روش که به‌طور گسترده در مطالعات ایمونولوژی، سرولوژی و همچنین برای تحقیق در زمینه بیماری‌ها به کار می‌رود، امکان شناسایی و اندازه‌گیری مولکول‌ها را با دقت بالا فراهم می‌کند. الایزا ریدر با استفاده از تکنیک‌های نوری و با کمک آنزیم‌های خاص، میزان جذب نوری نمونه را در طول موج‌های تعیین‌شده، اندازه‌گیری می‌کند. این جذب نوری بیانگر وجود یا عدم وجود ماده مورد نظر در نمونه است.
اجزای اصلی کیت الایزا و نقش آن در آزمایش
کیت الایزا شامل مجموعه‌ای از تجهیزات و مواد مورد نیاز برای انجام آزمایش ELISA است که بدون آنها انجام تست ممکن نخواهد بود. این کیت معمولاً از اجزای زیر تشکیل شده است:
- پلیت ۹۶ چاهکی: پلیت‌های مورد استفاده در کیت الایزا معمولاً شامل ۹۶ چاهک هستند که به صورت ۸ ستونی و ۱۲ ردیفی قرار گرفته‌اند. این چاهک‌ها از جنس‌های مختلفی مانند پلی‌استیرن و پلی‌پروپیلن ساخته می‌شوند. چاهک‌های ته صاف به دلیل دقت بالاتر در سنجش نوری ترجیح داده می‌شوند.
- ویال‌های استاندارد و کنترل مثبت و منفی: این ویال‌ها برای تنظیم و کالیبراسیون تست‌ها به کار می‌روند و نمونه‌های کنترل را برای ارزیابی نتایج فراهم می‌کنند.
- کونژوگه نشاندار شده با آنزیم: آنزیم‌هایی مانند پراکسیداز ترب کوهی (HRP) و آلکالن فسفاتاز از مهم‌ترین آنزیم‌های مورد استفاده هستند. این آنزیم‌ها به مولکول‌های خاصی در تست‌ها متصل می‌شوند و با تولید رنگ به تشخیص دقیق کمک می‌کنند.
- محلول شستشو: این محلول شامل بافر فسفات سالین (PBS) و مواد شوینده مانند تواین ۲۰ است که اتصالات غیر اختصاصی را به حداقل رسانده و دقت آزمایش را افزایش می‌دهد.
- محلول متوقف‌کننده: این محلول برای توقف واکنش‌های آنزیمی به کار می‌رود و بسته به نوع آنزیم، می‌تواند اسیدی یا قلیایی باشد.
نحوه عملکرد میکروپلیت ریدر
میکروپلیت ریدر به عنوان دستگاهی تخصصی برای خواندن نتایج تست‌های ELISA به کار می‌رود. این دستگاه از یک سیستم نوری برای اندازه‌گیری میزان جذب نوری توسط نمونه‌ها در چاهک‌ها استفاده می‌کند. در مراحل اولیه، شعاع نوری از چاهک حاوی نمونه عبور می‌کند و سپس این نور توسط آشکارکننده جذب و تقویت می‌شود.
میکروپلیت ریدرها می‌توانند در طیف وسیعی از طول موج‌ها، بین ۴۰۰ تا ۷۵۰ نانومتر، عمل کنند. در برخی موارد، دستگاه‌ها قابلیت تنظیم برای اندازه‌گیری در محدوده‌های ماورای بنفش (۳۴۰ تا ۷۰۰ نانومتر) را نیز دارند. این قابلیت به کاربران اجازه می‌دهد تا نتایج دقیقی در رابطه با وجود و مقدار مولکول‌های خاص در نمونه‌ها به دست آورند.
کاربردهای الایزا ریدر در علوم مختلف
الایزا ریدر کاربردهای گسترده‌ای در علوم زیستی دارد. این دستگاه علاوه بر کاربرد مستقیم در ایمنی‌شناسی و سرولوژی، برای شناسایی وجود آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌ها در ارگانیسم‌ها و تأیید وجود برخی بیماری‌ها و واکنش‌های ایمنی استفاده می‌شود. از جمله کاربردهای دیگر این دستگاه می‌توان به تشخیص آنتی‌بادی‌های مربوط به واکسن‌ها، اتوآنتی‌بادی‌ها در بیماری‌هایی مانند آرتریت روماتوئید و تشخیص پروتئین‌های خاص اشاره کرد.
همچنین، الایزا ریدر به عنوان یک ابزار کارآمد در بسیاری از آزمایشگاه‌ها برای تحقیق در مورد عفونت‌های مختلف، بیماری‌های ویروسی و باکتریایی و همچنین تحقیقات واکسن‌سازی به کار گرفته می‌شود. با توجه به قابلیت اندازه‌گیری دقیق و حساسیت بالا، این دستگاه از ابزارهای اصلی در زمینه‌های پزشکی و تحقیقاتی محسوب می‌شود.
جمع‌بندی
الایزا ریدر یا میکروپلیت ریدر یکی از مهم‌ترین تجهیزات آزمایشگاهی است که با استفاده از آن می‌توان نتایج دقیق و سریعی از آزمایش ELISA به دست آورد. کیت الایزا که شامل اجزای مختلفی است، به این دستگاه کمک می‌کند تا به طور دقیق و اختصاصی نتایج را ثبت و قرائت کند. این تکنیک به دلیل دقت و کاربردهای متنوع، یکی از روش‌های استاندارد در زمینه آزمایشات ایمنی‌شناسی و سرولوژی در جهان محسوب می‌شود.
